Medewerkers van de Groninger Archieven tonen een bijzonder stuk uit onze collectie. Deze maand vertelt Michael Hermse, collectiebeheerder Nieuwe Media, Beeld en Geluid, over een opname van fotograaf J.H. Zijlstra uit 1942.
In het boek Groningen 1940-1945 van Jan A. Niemeijer uit 1983 staat hij groot afgebeeld: de Joodse heer met hoed, wandelstok én jodenster. Het is één van de weinige foto's van de Jodenvervolging in Groningen. Een reproductie van de opname belandde in de fotocollectie van het gemeentearchief. Maar doordat het boek van Niemeijer geen illustratieverantwoording heeft, was de herkomst van de foto onduidelijk.
Tot eind 2013 een jongeman zich meldde met een stapeltje klein formaat foto’s van zijn grootvader. Deze Jan Hendrik Zijlstra was tijdens de oorlog in dienst bij foto- en filmzaak Haijer en Mees in de Guldenstraat. In de serie foto’s zat ook een originele afdruk van de Joodse heer. De kleinzoon van de fotograaf, en later ook de dochter, wisten met zekerheid te melden dat de opname door hun (groot-)vader was gemaakt.
Naast eigen opnames uit het begin van de oorlog en in de eerste dagen na de bevrijding bleek Zijlstra ook extra afdrukken te hebben gemaakt van films van Duitse soldaten. De serie waaiert dan ook uit van de Noord-Afikaanse kust tot Oost-Europa.
Bij navraag bleek de dochter van de fotograaf ook nog te beschikken over twee ontwikkelde rolletjes. Ze waren zo stijf opgerold dat de kinderen het nooit hadden aangedurfd de films te bekijken. Op de lichtbak bij de archieven bleek een van de films ook de opname van de Joodse heer te bevatten. Zoals vaak bleek de bekende foto een uitsnede te zijn. Het originele beeld laat het complete straatbeeld zien, met onder meer een wat bedremmelde jongen voor café De Beurs en affiches op de Korenbeurs.
De man op de foto is waarschijnlijk veehandelaar Elimelech Lazarus Cohen (Veendam 1873 – Sobibor 1943).
Het hernieuwde beeld van de Jodenvervolging in de stad Groningen is opgenomen in het nieuwe fotoboek Groningen 40-45.
januari februari maart april mei juni juli september november december