Schaken is één van de sporten die deze databank omvat. In 1928 werd de Noordelijke Schaakbond opgericht met als doel de schaaksport in het noorden te bevorderen. Een bijzondere match die in Groningen plaatsvond hielp de bond hierbij.
In 1933 nam regerend wereldkampioen schaken, de Russisch-Franse grootmeester Aleksandr Aljechin, de uitdaging van de Nederlandse amateurschaker Max Euwe aan om een tweekamp om de wereldtitel te spelen. Euwe domineerde de schaaktop in Nederland al vanaf de jaren twintig en had daarnaast een wetenschappelijke carrière als wiskundige. Door de economische crisis werd de tweekamp gepland voor het najaar van 1935. In de tussentijd kon de benodigde geldsom bijeengebracht worden, het ging namelijk niet om één partij maar wel dertig. Grote sponsors waren door de omstandigheden niet aanwezig, daarom werd het bedrag ingezameld door middel van zegels en spaarboekjes.
Euwe en Aljechin speelden hun tweekamp in plaatsen door het hele land. De enige stad in het noorden waar zij speelden was Groningen, waar op zaterdag 2 november 1935 de veertiende partij plaatsvond. In Hotel Frigge kwamen de mannen bijeen. Naast burgemeester Cort van der Linden waren zo’n driehonderd belangstellenden aanwezig uit Groningen, Friesland en Drenthe.
Met op de achtergrond slechts het getik van de klok was de sfeer rustig maar geladen. Aljechin rookte sigaret na sigaret terwijl Euwe geconcentreerd naar het bord keek en af en toe diep zuchtte. Buiten de deur stond een wachter die het publiek verhinderde de zaal te betreden. Desondanks stond er op de gang een lange rij mensen die door een kier in de deuropening de wedstrijd probeerden te volgen. Koeriers deden van elke zet verslag in de bomvolle zalen een verdieping lager, waar op demonstratieborden en tafelborden de zetten werden meegespeeld en besproken.
Euwe had in het toernooi een moeilijke start gehad met een flinke achterstand. De match in Groningen bracht de stand weer gelijk tot 7-7. Na in totaal dertig partijen was het dan ook Euwe die de winst pakte. Helaas verloor Euwe in 1937 zijn wereldtitel weer aan Aljechin in een revanchewedstrijd.
Als gevolg van Euwes winst werd schaken in Nederland ontzettend populair en verscheen de ene na de andere nieuwe schaakvereniging. Ook in Groningen was dit zogeheten Euwe-effect merkbaar. Zo sloten tussen 1935 en 1940 zeventien nieuwe schaakverenigingen zich bij de Noordelijke Schaakbond aan. Eén van hen droeg zelfs de naam ‘Christelijke Schaakvereniging Max Euwe’, als eerbetoon aan de enige Nederlandse wereldkampioen schaken tot nu toe.
In 2015 deed Kelly Pronk als geschiedenisstudente aan de RUG in opdracht van het Huygens ING in Den Haag bij de Groninger Archieven onderzoek naar sportarchieven voor de databank Sportbonden, sportclubs en sportperiodieken in Nederland tot 1940.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Lutje FEITH nr 3 2015.
Bronnen
- Flitsen uit een wereldkamp. Schaken: 14de partij Euwe-Aljechin. Gelijk gemaakt!!, Nieuwsblad van het Noorden, 4 november 1935, p. 14
- NOSBO 1928-1978. Nu de NOSBO 50 jaar bestaat, Het Euwe-effect, p. 9, 19-21, Noordelijke Schaakbond, 1878-2000, Groninger Archieven, (912-18)
- NOSBO-mededelingen, 1929-1957, Groninger Archieven (912-9)
- Databank Huygens: http://resources.huygens.knaw.nl/sportbondenclubsperiodieken