Elvira Ambrosius is met deze scriptie genomineerd voor de Groninger Geschiedenisprijs 2019.
In de Benedictijnse vrouwenkloosters te Selwerd en Thesinge werden in de late middeleeuwen een groot aantal getijdenboeken vervaardigd. Deze boeken werden gekopieerd (overgeschreven) door de zusters uit deze kloosters. Uit voorgaand onderzoek bleek dat deze boeken, uit twee verschillende kloosters, dezelfde versieringen hebben: weinig miniaturen, maar veel planten en bloemen. De inhoud van de boeken is lange tijd verwaarloosd. Het bladgoud spreekt meer tot de verbeelding van de hedendaagse lezer dan de stoffige woorden. Waren het echter niet de teksten die middeleeuwse lezer(es) tot zich nam, die geschreven, gelezen en gebeden werden? Het uitgangspunt van dit onderzoek is daarom het volgende: zijn er ook overeenkomsten te vinden in de inhoud van de getijdenboeken uit Selwerd en Thesinge?
Uit nader onderzoek blijkt dat de getijdenboeken uit Thesinge en Selwerd allemaal de kenmerken van de Moderne Devotie weerspiegelen. Geert Groote, de leider van de Moderne Devotie, maakte in de veertiende eeuw een Middelnederlands getijdenboek. Dit boek was bedoeld om de innerlijke beleving van het geloof dichterbij de lezer te brengen. Groote’s getijdenboek is zeer duidelijk terug te lezen in de laatmiddeleeuwse Groningse getijdenboeken. Alhoewel vrouwenkloosters altijd als zeer traditioneel getypeerd worden, vond de vernieuwende Moderne Devotie dus wel degelijk uiting in deze Groningse kloosters.
Een ander inhoudelijk kenmerk van deze boeken is dat ze allemaal een colofon bevatten: de zusters noteerden hun naam en klooster in het getijdenboek. Dit was bijzonder: in andere Middelnederlandse getijdenboeken is geen colofon te vinden. Een derde kenmerk dat de getijdenboeken uit Selwerd en Thesinge aan elkaar bindt zijn de aflaat- en communiegebeden. Deze gebeden waren bedoeld om de lezer(es) dichterbij de eucharistie te brengen en te zuiveren. In het Groningen van de Late Middeleeuwen waren deze gebeden zeer populair.
Deze drie overeenkomsten tonen aan dat er naast de versieringen ook een Groningse eigenheid in de inhoud van de boeken is terug te vinden. De boeken boden de zusters en andere lezeressen de mogelijkheid tot verinnerlijking, zuivering en zelfexpressie.
- Lees de hele scriptie Laatmiddeleeuwse getijdenboeken uit Groninger vrouwenkloosters
- Bezoek de flitslezing op de Dag van de Groninger Geschiedenis
Benieuwd naar de andere genomineerden en hun scripties? Lees hier meer:
- Bart Hekkema: “Er gebeurt voorlopig niets!” Wijkraad Oosterpoort en burgerparticipatie
- Piet-Jan Koning: Gouden bergen of de Groninger klei?
- Reinder Klinkhamer: Meanderend door het institutionele landschap