Het Maak Geschiedenisproject Lidmaten gezocht is goed op dreef. De vrijwilligers taggen en controleren stug door, en niet zonder resultaat. Momenteel zijn via Alle Groningers de lidmaten van 19 kerspels vindbaar. Dat lijkt misschien niet indrukwekkend als je bedenkt dat de provincie Groningen maar liefst 140 kerspels telde. Achter de digitale schermen staat echter een hele rij kerspels klaar om na een laatste check online gezet te worden. Bovendien leveren deze 19 kerspels alleen al bijna 25.000 naamsvermeldingen op!
Buitenbeentje
De lidmaten vormen een buitenbeentje binnen de kerkelijke administratie. Doop-, trouw- en begraafinschrijvingen zijn redelijk uniform in onze provincie. Natuurlijk, het ene doopboek is het andere niet. Dat komt omdat de ene predikant zeer zeker de andere niet is. Ds. X noteert plichtbewust in een keurig handschrift wat er voorvalt binnen zijn gemeente. Ds. Y daarentegen maggelt, om eens een mooi Gronings woord te gebruiken, er maar wat op los. Over de kwaliteiten van Rutgerus Perizonides als zielzorger weten we niets, zijn lidmatenadministratie in Lellens en Veendam is echter nogal doorsnee: hij noteert namen en plaats van herkomst, meer niet.
De verschillen bij de lidmaten zijn groot: in Weiwerd noteerde de predikant veel, tot aan spannende verhalen over de lotgevallen van zijn gemeenteleden tijdens de Kerstvloed in 1717 aan toe. In Loppersum noteerde de predikant mogelijk ook wel wat, maar er is helemaal niets bewaard gebleven. Is er in een kerspel eenmaal een predikant die een grondige administratie voert, dan is de kans groot dat zijn opvolger probeert om dat vol te houden. Goed voorbeeld doet goed volgen, zo geldt blijkbaar ook hier. Bij de wat beter bedeelde kerspels is soms ook te zien waar iedereen precies woonde. Middelstum is zo’n geval. Keurig wordt er aangegeven wie er bij den Deel woonden, wie in de Oosterburen en wie In ’t Ronde, in het dorp Middelstum zelf. Belangrijk om in gedachten te houden is dat lang niet iedereen belijdend lidmaat was van een kerk. Het geboden beeld is zodoende nooit volledig.
Oordeel
Voor alle gegevens zijn we uiteraard afhankelijk van wat mensen destijds op papier gezet hebben. Het getoonde beeld is onherroepelijk gekleurd door aspecten als levensovertuiging, karakter en leeftijd van degene die de ganzenveer hanteerde. In de lidmatenregisters klinkt regelmatig een moreel oordeel door. Op zich niet verwonderlijk voor een kerkelijke administratie. Zo wordt in Vierhuizen en Eenrum het avondmaal soms ontzegd aan mensen die zich schuldig maakten aan ‘hoererije’ of ‘groote ergernisse’. Wat er nu precies loos was, blijft meestal onduidelijk. In andere kerspels zal aan sommige zaken mogelijk wat minder zwaar getild zijn, of de dienstdoende predikant was iets discreter.
Hoe verder de achttiende eeuw vordert, hoe meer en nauwkeuriger er kerkelijke (en andere) gegevens bijgehouden worden. Wanneer in 1795 de Fransen het management in onze streken overnemen, ontketenen ze een tornado aan administratieve vernieuwingen. Met als hoogtepunt natuurlijk de invoering van de burgerlijke stand in 1811. ‘Den schrandren Koppius’ maakte als predikant te Noorddijk de invoering van de burgerlijke stand mee. Hierdoor zou de kerk haar leidende rol in de bevolkingsregistratie verliezen. Dit is tevens het punt waarop dit Maak Geschiedenisproject stopt. Laat dat u niet weerhouden om eens tussen de negentiende-eeuwse lidmaten op zoek te gaan naar uw voorouders. Ook dan biedt deze bron soms opvallende en verrassende zaken.
Hiervoor moet u wel zelf naar de studiezaal van de Groninger Archieven komen. En ja, dat kan momenteel even niet zoals u weet. Gelukkig blijven er de komende tijd nieuwe Groninger kerspels toegevoegd worden aan Alle Groningers. Met dank aan die onvermoeibare deelnemers!
Komt u, ondanks deze toegewijde inzet en controles, toch iets op Alle Groningers tegen wat volgens u niet klopt, aarzel dan niet om de knop ‘! Fout Melden’ te gebruiken. Met elke verbetering, al corrigeren we maar één lettertje, maakt u Alle Groningers weer een stukje beter en nuttiger voor de onderzoeker van nu en die van morgen.