In de periode van het Groningens Beleg en Ontzet waren er veel mensen die dapper aan de kant van de stad Groningen bleven staan. De loyaliteiten waren echter niet voor iedereen meteen zo duidelijk en meerdere zogenaamde ‘verraders’ werden terecht gesteld op de Grote Markt in Groningen. Een van die mensen was Luwert (Louwert) Fockens.
Nico Marsman schreef deze blog in de reeks Het leven in 1672.
Een verraderlijk plan
Luwert Fockens (1630-1672) [1] uit Heiligerlee was in 1672 42 jaar oud. Bij de eerdere inval van de bisschop van Münster in 1665 had Luwert op zijn landen een schade van f 13.230,- geleden [2]. Hij wilde deze keer zijn eigendom vrijwaren tegen de plunderingen en invallen van de Münsterse troepen met een verdrag. Daarom onderhandelde hij als vertegenwoordiger van de Oldambten over zijn landerijen. Dit deed hij met de in Groningen ter dood veroordeelde oud-burgemeester Schulenborgh (1617-1692) die als raadsheer in dienst was van de Münsterse bisschop Bernhard von Galen [3], ook wel Bommen Berend. Schulenborgh stond door zijn samenwerking met Bernhard von Galen bekend als een verrader.
Behalve het voorkomen van plunderingen, wilde Luwert een vrijgeleide, overeenkomst om ongeschonden te blijven, voor hemzelf en zijn familie. Zo’n overeenkomst was zonder toestemming van de overheid verboden. Omdat dit dus allemaal strafbaar was, had hij van tevoren onder de valse naam ‘Johanna Hermelingks’ met Schulenborgh gecorrespondeerd. Zou het tot overeenstemming [4] zijn gekomen, dan zou een groot gebied van Luwert aan de bisschop van Münster zijn toegevallen voor de inkwartiering van zijn soldaten. Schulenborgh, zo stond in het verdrag, zou drost, een ambtenaar die een bepaald gebied bestuurt, worden over het gebied tegen een salaris van 5000 gulden. Het was een plan met grote voordelen voor beide partijen. Helaas voor Luwert werd zijn plan ontdekt.
Veroordeling
Op de pijnbank ontkende Fockens medeplichtigen te hebben en zei dat hij alles op aanraden van Schulenborgh en de bisschoppelijke Münsterse raad had gedaan. Het liep slecht met Luwert af. Hij werd ter dood veroordeeld.
Fockens gecondemneert en condemneren deselve bij desen, om door den Scherprichter op het breede merckt, ter plaetsen alwaer men gewoon is justitie te doen, gebracht ende met den sweerde geexecuteert te worden, dat de doodt daer op volge. [5]
Vonnis Luwert Fockens, waarin hij veroordeeld wordt tot een doodstraf door middel van het zwaard.
Andere verraders
Het gehele verdrag van de Oldambten, met Fockens aan de ene en de bisschop van Münster aan de andere kant, bevindt zich in de Groninger Archieven. Opvallend is dat nergens duidelijk wordt of Fockens écht de gelegitimeerde vertegenwoordiger van de Oldambten was om het verdrag namens de stad Groningen ook af te sluiten. Het is later de Oldambten dan ook niet verweten dat zij dit plan hadden om de stad te verraden. Wel kwam in het proces tegen de eveneens van verraad verdachte Jan Osebrand Rengers van Slochteren aan de orde dat,
oock Luwert Fockens en noch een andere boer, wiens naam dien Heer [Rengers] ontvallen is, sauvegarde bij den bisschop ginghen versoecken om haer goet te bergen.[6]
Meerdere bronnen uit die tijd bevestigen dus dit plan van Luwert en hij stond wijdverspreid bekend als verrader. Ook de poorter Eppo van Vrede van de Steentjespoort die “om vuyl gewin den boom wel 14 dagen achter malkanderen open gelaten te hebben” en de eerdergenoemde boer werden veroordeeld voor verraad en onthoofd.[7] Kortom, er waren mensen die hun eigen belang stelden boven het belang van de stad of de republiek als geheel en daarvoor streng werden bestraft.
Het leven in 1672
In 2022 herdenken we dat het 350 jaar geleden is dat het Beleg van Groningen plaatsvond. Dit doen we door verhalen van de belegering van de stad te vertellen op de website kaart1672.nl. We werken hierbij samen met de deelnemers van het Maak Geschiedenisproject Open het Stadsbestuur. Deelnemers aan dit project duiken in oude bronnen om kleine – soms onbekende – stukjes geschiedenis over 1672 bloot te leggen. Zo schetsen we het leven in 1672 in diverse blogs, die weer terug te vinden zijn op kaart1672.nl.
Bronnen
[1] H.O Feith, "Vonnis Van Louwert Fockens," in Bijdragen Tot De Geschiedenis En Oudheidkunde Inzonderheid Van De Provincie Groningen, ed. Q Acker Stratingh, H.O Feith, and B.S Boeles (Groningen: Wolters, 1865).
[2] https://hdl.handle.net/21.12105/2AD66C48092246A2851D69F72FE05360
[3] Zie Fuerstbistum Muenster, Landesarchiv nr. 10064-00001, Bestallung eines Rates, 20 mei 1663.
[4] https://hdl.handle.net/21.12105/9FA0689A2DFC4BBA82A37C35E0DFC1EB "Opdragt Der Oldambten Aan De Bisschp Van Munster, in 1672," 142.
[5] Depping, Geschiedenis Van Den Oorlog Der Munstersen En Keulsen in Verbond Met Frankrijk, Tegen Holland in De Jaren 1672, 1673 En 1674, blz 106.
[6] Zie noot 5
[7] L Van den Bosch, Tooneel Des Oorlogs, Opgerecht in De Vereenigde Nederlanden; Door De Wapenen Van De Koningen Van Vrankryk En Engeland, Keulsche En Münstersche Bisschoppen, Tegen De Staten Der Vereenigde Nederlanden, En Hare Geallieerden. (Amsterdam: Van Meurs, J Van Someren, J, 1675).p.236 e.v.
Nico Marsman