Harmen Joosten wordt in 1672 slachtoffer van het Beleg in Groningen. We nemen u mee in de zoektocht naar hoe het noodlot Harmen heeft kunnen treffen.
Noor Janse, deelnemer van Open het Stadsbestuur, schreef deze blog in de reeks Het leven in 1672.
Petrus Wolphius Ducher is een goede vier jaar predikant in de kerkelijke gemeente Bellingeweer als de Münsterse troepen in juli 1672 de stad Groningen naderen. Bellingeweer is dan een klein dorp, om en nabij 15 kilometer ten noorden van Groningen. Zo’n anderhalve eeuw later zal het opgaan in het veel grotere, er direct naast gelegen Winsum. Duchers bescheiden parochie schommelt in deze jaren tussen de veertig en vijftig ledematen. Hij maakt de indruk van een bevlogen man, terwijl hij in het Kerkeboek (kerkelijke gemeente Bellingeweer en Ranum, 1668-1729) nauwkeurig verslag doet van zijn parochie, waaraan hij refereert als ‘mijne kudde & schapen’.
Hij doet zoals het een goed predikant betaamt verslag van het avondmaal, van belijdenissen, nieuwaangekomen leden, van huwelijken en dopen en ook van de huisbezoeken, die hij regelmatig aflegt. Hij zorgt ervoor, dat ruzies ‘in der minne worden bijgeleght’, dat buren weer met elkaar door één deur kunnen, en dat er vergiffenis wordt gevraagd en geschonken in die kleine gemeenschap van mensen, waarin ongetwijfeld velen van elkaar afhankelijk zijn.
Werelds bericht
Maar zijn bericht van juli 1672 wijkt significant af. Het is het enige bericht in het hele kerkeboek met een grotendeels werelds karakter. Het begint met de melding van de noodlottige dood van parochielid Harmen Joosten, die is gestorven tijdens de belegering van de stad Groningen. Volgens de tekst overlijdt hij in de Ebbingestraat, en wel door een 24-ponds ‘kougel’. Deze melding gaat naadloos over in een algemeen verslag van de belegering, compleet met datums, de sterkte van het leger (‘een armee van 22000 mannen’) en de gebruikte wapens (‘gloeijende kougels, sware bomben en granaten, item stinckepotten’).
Het bericht sluit af met een minutieuze optelling van ‘4500 dooden, 1426 gequetsten, 600 overloopers binnen Groningen, en 5000 overloopers na andere Provintiën’. Waar hij deze getallen vandaan heeft, terwijl het Beleg nog nauwelijks ten einde is, weten we niet. Ducher telt de getallen bij elkaar op, zodat hij op een totaal van 11556 slachtoffers komt.
In zijn volgende berichten gaat hij weer over tot de kerkelijke orde van de dag. Ook elders schrijft hij nooit meer iets in het kerkeboek dat niet direct betrekking heeft op zijn parochie. Het is daarom aannemelijk dat er achter Duchers feitelijke weergave van het Beleg een grote persoonlijke geschoktheid schuilgaat.
Slachtoffers
Iets anders wat opvalt aan deze optelsom van slachtoffers, is dat hij geen verschil maakt tussen vriend of vijand. Aan Münsterse zijde is het dodental veel hoger dan aan de Groningse kant. Zo vielen er onder de soldaten van de bisschop zo’n 4600 doden, terwijl er in de stad ‘slechts’ om en nabij de 80 mensen stierven als gevolg van bominslagen, kogels of vallend puin, plus nog eens 15 soldaten.
Duchers cijfers beschouwende, lijkt het waarschijnlijk dat hij alle slachtoffers van beide zijden zonder onderscheid bij elkaar heeft opgeteld. Daarmee lijkt hij dit Beleg niet te beschouwen als een verhaal van winners en verliezers of van slechten en goeden. In plaats daarvan ziet hij dit Beleg op de eerste plaats als een algemeen menselijk drama, dat veel levens heeft gekost en dat daarnaast ook talloze andere heeft ontwricht.
Wat doet Harmen deze noodlottige dag in juli in de stad Groningen, notabene middenin een Beleg, als hij geen Stadjer is? Daarover lezen we in de volgende blog: Harmen Joosten (2): wat deed hij in Groningen in 1672.
Het leven in 1672
In 2022 herdenken we dat het 350 jaar geleden is dat het Beleg van Groningen plaatsvond. Dit doen we door verhalen van de belegering van de stad te vertellen op de website kaart1672.nl. We werken hierbij samen met de deelnemers van het Maak Geschiedenisproject Open het Stadsbestuur. Deelnemers aan dit project duiken in oude bronnen om kleine – soms onbekende – stukjes geschiedenis over 1672 bloot te leggen. Zo schetsen we het leven in 1672 in diverse blogs, die weer terug te vinden zijn op kaart1672.nl.
Noor Janse