In oktober, Maand van de Groninger Geschiedenis, draait alles om het thema Eureka!. Achter de archiefstukken in onze depots schuilen niet alleen talloze eurekaverhalen, ook onze bezoekers doen bijzondere vondsten in ons archief. Egge Knol, een van onze vaste studiezaalbezoekers, deelt een bijzonder eurekamoment.
Het heeft even geduurd voodat het kwartje viel, maar ik blijk af te stammen van de paardenkoopman Claes Cnol (ca. 1535-1613/14) uit Eppenhuizen. Aanvankelijk was het in 1762 in ’t Zandt gehuwde echtpaar Klaas Knellis en Gerritje Jans, woonachtig in Zijldijk, het oudste voorouderpaar.
Hun zoon Jan Klasen was dagloner, maar voerde een achternaam (Knol). Dat was vóór 1811 in Groningen voor veel mensen ongebruikelijk, zelfs onder dikke boeren en dus apart. Het sterke vermoeden rees dat Jan vernoemd was naar zijn moeders vader, die dan een Jan Knol moest zijn. Maar deze Jan Knol leek nergens voor te komen. Alle doopboeken van dorpen van de gemeente ’t Zandt en Bierum waren vergeefs gespeld.
Na ruim 30 jaar speuren viel mijn oog op 21 juli 2000 op een bladzijde in het kloeke boek Ommelander Geslachten waar sprake was van een Jan Knol uit ‘de Mieden’. Aanvankelijk dacht ik als Stadjer aan Meeden in het Oldambt, maar er is natuurlijk een ander Meeden, Uithuizermeeden, in het Gronings kortweg Meij genoemd. En inderdaad woonde daar een Jan Knol en die liet op 9 juli 1724 een dochter Gerritje dopen! Het zal mij altijd een raadsel blijven waarom ik niet eerder in de doopboeken van Uithuizermeeden heb gekeken.
Daarna ging het snel want Jan Knol was vermeld in een boedelverdeling van zijn ouders. Spoedig kwamen grootvader Jan Eeuwes Knol in beeld en een hele Knollentuin. Een verre verwant, Stijntje Knol, was gehuwd met Abel van Bolhuis uit Warffum. Die abel tekende rond 1705 een kleine stamboom op toen hij zijn vrouws grootmoeder uithoorde en waarin ook Jan Eeuwes een plaatsje had. Het familiearchief van Bolhuis bevat ook de kwartierstaat van Stijntje Knol.
Kwartierstaat van Stijntje Knol, eind 17e eeuwJan Eeuwes Knol was de zoon van Eeuwe Knol, die net als zijn broers, de achternaam aannam van zijn moeder Luitien Knol. Zij was weer de dochter van paardenkoopman Claes Knol. Een zeer welvarend man die met zijn vrouw Catrina woonde op een boerderij in Startenhuizen dat kerkelijk bij Eppenhuizen hoorde.
Met Claes Knol houdt de stamboom niet op. Het bleek dat zijn ouders een grote heerd bewoonden die bekend staat als de Grote Knol. De boerderij staat nog altijd aan de Knolweg tussen Stitswerd en het Boterdiep. De oudst bekende bewoners van de boerderij zijn Abel op de Knol (1449) en Bole op de Knol (1497). En met hen is de oer-Knol bereikt.
De toevallig bewaard gebleven puzzelstukjes en onverwachte vondsten maken het zoeken in archieven tot een eindeloze detectiveserie waarin steeds weer iets nieuws te ontdekken valt. Het loont, tegenwoordig na een vliegende start op het internet, zeer de moeite om ook het vele materiaal te bestuderen dat nog niet digitaal ontsloten is. De beloning zijn eindeloos veel boeiende verhalen met steeds onverwachte wendingen en verrassingen.
Koffietafelboek Ons archief
Deze blog is een verkorte bijdrage uit het koffietafelboek Ons Archief – Verhalen over de Groninger Archieven. In dit boek delen vijftig bezoekers en gebruikers van de Groninger Archieven hun fascinatie voor archieven. Ze vertellen over hun bijzondere vondsten, van film tot perkament. Verder lezen? Het boek is onder andere te koop bij de Groninger Archieven, boekhandels Godert Walter en Van der Velde en in de Groninger store in het Forum. Voor meer info: https://www.groningerarchieven.nl/actueel/nieuws/604-verhalen-over-de-groninger-archieven-door-de-ogen-van-bezoekers.