Zoals ieder jaar wordt ook op 1 januari 2024 een groot aantal archiefstukken openbaar. Dit jaar belichten we een stuk uit het archief van de Groningsche Kook- en Huishoudschool NV, 1897-1977.
Zestig namen, met kleurenballpoint handgeschreven op drie velletjes lijntjespapier, verdeeld over drie groepen: A, B en C. Naar de voornamen te oordelen, allemaal vrouwen. Zo’n beetje de lichting 1954 tot 1956, in de leeftijd van 16 tot 18 jaar. Veel traditionele namen eindigend op ‘ie’. Zo ontdekken we naast vrijwel vergeten namen als Grada en Hieke een Sieny, Alie, Ginie, Willy, Jellie, Beppie, Jannie, Epie en Trijnie. De meesten komen uit stad Groningen, een bups uit de provincie en een enkeling van daarbuiten.
Opleiding voor InrichtingsAssistente
Het zijn de leerlingen van de tweejarige opleiding voor INrichtingsASsistente (INAS) uit het schooljaar ’72-’73. Allen in hun afsluitende praktijkjaar. Daarnaast zijn er 68 nieuwkomers, volgens het jaarverslag getalsmatig een vrij populaire studierichting dat jaar. De opleiding, in 1955 gestart, was oorspronkelijk bedoeld om jonge vrouwen op te leiden tot bepaalde functies in verzorgingstehuizen, ziekenhuizen en bejaardenhuizen. Voor hen betekende dat toen meer kans op de arbeidsmarkt. Wel moesten ze al in het bezit zijn van een getuigschrift Huishoudassistente (Hulp in de huishouding) of een gelijkwaardige opleiding. De afwezigheid van jongensnamen in het lijstje verraadt nog de klassieke rolverdeling tussen mannen en vrouwen. Met de invoering van de Mammoetwet in 1968 en het verdwijnen van echte mannen- en vrouwenopleidingen veranderde dat eerst nog maar langzaam.
INAS was een van de opleidingen die in 1972 gevolgd kon worden aan de Groningsche Kook- en Nijverheidsschool aan de Kraneweg in Groningen. De plek waar veel Groninger vrouwen sinds 1910 – eerder zat de school vanaf 1898 in de Jacobijnerstraat – hun latere carrière als dienstbode of huishoudster begonnen. In het begin stond dit nieuwe gebouw aan de Kraneweg nog onder leiding van de eerste directrice Anna Gorter. Maar vanwege haar huwelijk met de Leeuwarder meelfabrikant Jan Koopmans (die van Koopmans Meel inderdaad) in 1922 was ze ‘vanzelfsprekend’ niet langer in staat om buitenshuis te blijven werken. Binnen het huwelijk werden vrouwen namelijk geacht voor het huishouden te zorgen. De landelijke kook- en huishoudscholen, waar vrouwen zich konden voorbereiden op hun taak als huisvrouw, voorzagen in die traditionele rol.
Praktijkopleiding
De opleiding INAS was sterk gericht op de praktijk, blijkens de vele uitstapjes op de rol voor het schooljaar van ’72-’73. Zo brachten de jonge vrouwen een werkweek door in het vormingscentrum De Drieklank in Paterswolde en eentje in de Volkshogeschool ’t Oldörp in Uithuizen. De excursies naar lokale ziekenhuizen en nutsbedrijven voor informatie over gas, licht, water en huisvuil en naar fabrieken van vloerbedekking, matrassen en bestek dienden ook vooral een praktisch nut.
Een bezoek met de eigen was aan wasserettes in de buurt was echter voorbehouden aan de derdejaars van het Lager Huishoud en Nijverheidsonderwijs (LHNO). Deze opleiding trok de meeste leerlingen. Ook hier weer voornamelijk vrouwen.
Maatschappelijke veranderingen zagen we dat schooljaar ook weerspiegeld in het besluit om definitief af te rekenen met het schooluniform. De traditionele blauwe jurk, die al eerder in combinatie met blote voeten in plaats van sokjes mocht worden gedragen, werd officieel afgeschaft. De mededeling dat leerlingen voortaan ook in broek naar school mochten komen, werd met gejuich begroet.
Verder op het programma in 1972: lessen kinder- en jeugdverzorging, huishoudkunde en cursussen aan dove en slechthorende kinderen. In de avonduren kon je er ook terecht voor lessen naaien en koken. Dat laatste zowel in de ‘eenvoudige keuken’ (ook wel ‘burgerpot’ genoemd) als in de ‘fijne keuken’.
Het hier behandelde archiefstuk toont overigens meer dan alleen namen van leerlingen. Met nummercodes en afkortingen wordt verwezen naar vakken, leraren, lokalen en de lesroosters. Zo kun je uitvogelen dat de week voor INAS klas A begon met een ochtendje voedingsleer onder leiding van mej. A.E. Berg in de familiekeuken, gevolgd door Nederlands, Engels en het vak ‘omgaan met mensen’. Hoe de rest van de week eruitzag en wie met wie in welke klas zat, vertel ik niet. U moet het maar eens komen bekijken in onze studiezaal (vanaf 30 januari). Het is per slot nu openbaar geworden.
Bronnen
- Het enige recht van een vrouw is het….: een onderzoek naar de Groningsche Kook- en Huishoudschool n.v. in 1920 tot 1940 – Reinhilde van der Kroef (Groningen, 1983). Groninger Archieven (1770-204.3)
- 74e jaarverslag van de Groningsche Kook- en Huishoudschool N.V. 1972 – Groningsche Kook- en Huishoudschool (Groningen 1973). Groninger Archieven (1771-310.1972)
- De Groningsche Kook- en huishoudschool nv(1898-1979), De Kranepoort, scholengemeenschap voor MHNO/MSPO (1979-1983): een terugblik op 85 jaar onderwijs – Scholengemeenschap MHNO/MSPO De Kranepoort (Groningen 1983). Groninger Archieven (1957-24151)