De hervormde predikanten van Hogeland en Oldambt over het socialisme
Annejet Fransen is met deze scriptie genomineerd voor de Groninger Geschiedenisprijs 2018.
Het Groningse platteland nam in de periode tussen de twee wereldoorlogen een bijzondere economische en sociale plaats in binnen Nederland. Het Hogeland en met name het Oldambt waren gebieden van grote sociale ongelijkheid, iets wat onder invloed van binnen- en buitenlandse spanningen regelmatig tot conflicten tussen (land)arbeiders en hun werkgevers leidde. Het socialisme kon in dit klimaat goed wortelen, hoewel zijn populariteit lokaal, soms zelfs van dorp tot dorp, zeer kon verschillen.
Tegelijkertijd maakte ook de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK), die zichzelf de volkskerk noemde, grote veranderingen door. De schisma’s van de negentiende eeuw hadden zowel landelijk als plaatselijk rauwe wonden achtergelaten en de Eerste Wereldoorlog schokte heel Europa tot een nieuw theologisch denken. Hoewel men haast verwacht dat gemeentepredikanten, die in hun dagelijks leven in aanraking kwamen met de ongelijkheid en dikwijls ellendige levensomstandigheden van hun dorpsgenoten binnen en buiten de kerk, veel na zouden denken over socialisme en communisme, blijkt dit niet uit wat er door hen aan teksten is nagelaten. Toch hebben er tijdens het interbellum in ieder geval twaalf predikanten uit allerlei theologische hoeken op het Hogeland en in het Oldambt gediend die schreven over socialisme en communisme. Hun achtergronden en intellectuele inspiratiebronnen werpen licht op waarom zij, in tegenstelling tot hun collega’s, wel schreven over deze onderwerpen.
Zowel hun visies op de ideologieën als hun maatschappelijke overtuigingen verschillen sterk, maar het wordt wel snel duidelijk dat voor geen van hen angst voor het socialisme en zijn aantrekkingskracht een grote rol speelde. Veel van de predikanten zijn bezorgd, maar dan vooral over het tekortschieten van de volkskerk. Over hoe de NHK zou moeten veranderen verschilt men radicaal van mening. De predikanten schrijven niet per se in reactie op het socialisme zelf maar reageren op de sociale kwestie en de vraag wat de rol van de NHK hierin moet zijn. Het antwoord dat elk van hen hierop geeft, wordt bepaald door zijn interpretatie van de hervormde volkskerkgedachte.
- Lees de hele scriptie Mitsgaders hare volheid
Benieuwd naar de andere genomineerden en hun scripties? Lees hier meer:
- Barend van der Have: Heel gemakkelijk overwint men geen wereld
- Eelco Pietersma: De economische vorming van een agrarische regio
Na haar Bachelordiploma Geschiedenis en minor Journalistiek en Nieuwe Media in Leiden behaalde Annejet Fransen een Master Geschiedenis aan de RuG (begeleider: E.H.K. Karel). Ze liep onder andere stage bij het Drents Museum.