In oktober, Maand van de Groninger Geschiedenis, draait alles om het thema Eureka!. Achter de archiefstukken in onze depots schuilen niet alleen talloze eurekaverhalen, ook onze bezoekers doen bijzondere vondsten in ons archief. Henk Boels, een van onze vaste studiezaalbezoekers, deelt een bijzonder eurekamoment.
De charme van het archiefonderzoek zit verscholen in het soms onverwacht vinden van dingen waar je niet naar op zoek bent. Jaren geleden was ik in gesprek met Egge Knol, voormalig conservator van het Groninger Museum, over de Inlijving van Nederland bij het Franse keizerrijk, 1810-1813. Dit betekende dat ook de Franse wetgeving van kracht was en wij vroegen ons af of de guillotine in Groningen zou zijn gebruikt voor het uitvoeren van doodvonnissen. Egge was vrij zeker: ‘Nee, ik geloof niet dat dat ding in Groningen is gebruikt.’ Zoals wel vaker het geval is, laat je het hierbij en ga je over tot de orde van de dag.
Maar toen ik alweer een hele tijd later voor een geheel ander onderzoek een aantal stukken van prefect Hendrik Ludolf Wichers doornam, van het departement van de Westereems (Groningen en Drenthe in 1810-1813), en een dubbelgevouwen papier openvouwde, kwam er tot mijn verbazing een soort bouwtekening van een guillotine tevoorschijn. Uit het begeleidende briefje blijkt dat prefect Wichers een deze nodig had. De guillotine is dus wel degelijk gebruikt in Groningen!
Doordat technici in Groningen moeite hadden om aan de hand van de tekening een guillotine te maken, heeft uiteindelijk de stadstimmerman van Utrecht een guillotine geleverd voor 945 Franse franc. Het werktuig is in Groningen twee keer gebruikt voor de uitvoering van een doodvonnis op de Grote Markt voor het stadhuis. De eerste keer in oktober 1812, ‘onder een verbazende toevloed van aanschouwers’, aldus de krant, en daarnaast in februari 1813.
Na het herstel van de onafhankelijkheid van Nederland in november 1813 is men weer teruggekeerd tot de oude wijzen van uitvoering, namelijk de galg, het zwaard en/of de worgpaal. De guillotine werd opgeborgen op de zolder van het gerechtsgebouw en uiteindelijk wegens ruimtegebrek onderhands bij opbod verkocht voor 17,50 gulden.
Henk Boels studeerde Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen en promoveerde daar in 1993 op een proefschrift over het ontstaan en de eerste jaren van het departement van Binnenlandse Zaken in de jaren 1795-1806. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar staatkundige en bestuurlijke ontwikkelingen in de Bataafs-Franse tijd, 1795-1813.
Koffietafelboek Ons archief
Deze blog is een verkorte bijdrage uit het koffietafelboek Ons Archief – Verhalen over de Groninger Archieven. In dit boek delen vijftig bezoekers en gebruikers van de Groninger Archieven hun fascinatie voor archieven. Ze vertellen over hun bijzondere vondsten, van film tot perkament. Verder lezen? Het boek is onder andere te koop bij de Groninger Archieven, boekhandels Godert Walter en Van der Velde en in de Groninger store in het Forum. Voor meer info: https://www.groningerarchieven.nl/actueel/nieuws/604-verhalen-over-de-groninger-archieven-door-de-ogen-van-bezoekers.