In oktober, Maand van de Groninger Geschiedenis, draait alles om het thema Eureka!. Achter de archiefstukken in onze depots schuilen niet alleen talloze eurekaverhalen, ook onze bezoekers doen bijzondere vondsten in ons archief. Ruut Wegman, een van onze vaste studiezaalbezoekers, deelt een bijzonder eurekamoment.
Waar komt mijn liefde voor het archief vandaan? Daarvoor moet ik terug naar 1963, het jaar waarin de buurman van mijn vader hem meevroeg om in het Rijksarchief in Groningen op zoek te gaan naar zijn voorouders. Na een ochtend in het archief te hebben gezocht, was genealogie de grote hobby van mijn vader tot zijn dood in 2007. Om mijn broer en mij te interesseren voor zijn hobby, nam mijn vader ons in 1974 voor het eerst mee naar het archief. Hij betaalde ons voor elke voorouder die we vonden een gulden. Die eerste zaterdagochtend verdienden we goed, omdat we nog in de burgerlijke stand zochten. Daarna volgden alleen de doop- en trouwboeken die door de verschillende handschriften moeilijker waren. Hoe langer we zochten, hoe moeilijker het werd om nieuwe voorouders te vinden. Na een aantal archiefbezoeken haakte mijn broer af, maar net als bij mijn vader werd genealogie ook mijn grote hobby, nu al 48 jaar.
Mijn vader had de stamboom van de familie Wegman al uitgezocht, daarom zocht ik naar de rest van mijn Westerwoldse voorouders om de kwartierstaat compleet te maken. Eind jaren 70 ging ik in de zomer vaak met Tienertour naar het Gemeentearchief in de Puddingfabriek. Op zoek naar oude gegevens over Westerwolde, stuitte ik op Rood voor de Reductie, inventarisnummers 942 en 943, de rekeningen van drost Matthias Orth met de bijbehorende bijlagen. Hierin bevonden zich de zogenaamde hoenderbelastinglijsten. Een belasting die stamde uit 1316, overeengekomen met de bisschop van Münster, waarin werd bepaald dat voor elk huis waar rook uit opsteeg een hoen moest worden gegeven door de bewoner. De pastoors gingen langs de deur om het bedrag te innen en hielden daar lijsten van bij die door de richter werden verzameld.
Toen ik deze lijsten voor het eerst zag sprong ik een gat in de lucht. Dit was de belangrijkste vondst die ik ooit had gedaan. Lijsten met alle eigenaren van huizen in Westerwolde. Nu wist ik precies hoeveel huizen er in 1568 waren en omdat de eigenaar van erve Mennersingh steeds werd vermeld naast die van erve Huisingh, wist ik ook dat de lijsten op volgorde van bewoning waren. Ik kon mijn blijdschap niet op.
Wat begon met het zoeken naar mijn voorouders resulteerde in een zoektocht naar alle Westerwolders tussen 1568 en 1829. Hoe zij leefden, waar zij woonden en daarmee ook de geschiedenis van de prachtige landstreek die Westerwolde nog steeds is. De vele bezoeken aan de Groninger Archieven leverden niet alleen nieuwe inzichten in de bewoningsgeschiedenis op, maar betekenden ook een leven lang met plezier spitten in het verleden van Westerwolde.
Ruut Wegman is HBO-onderzoeker Gis en Ecologie bij Wageningen Environmental Research. Hij is vooral geïnteresseerd in de (bewonings)geschiedenisen het landschap van Westerwolde.
Koffietafelboek Ons archief
Deze blog is een verkorte bijdrage uit het koffietafelboek Ons Archief – Verhalen over de Groninger Archieven. In dit boek delen vijftig bezoekers en gebruikers van de Groninger Archieven hun fascinatie voor archieven. Ze vertellen over hun bijzondere vondsten, van film tot perkament. Verder lezen? Het boek is onder andere te koop bij de Groninger Archieven, boekhandels Godert Walter en Van der Velde en in de Groninger store in het Forum. Voor meer info: https://www.groningerarchieven.nl/actueel/nieuws/604-verhalen-over-de-groninger-archieven-door-de-ogen-van-bezoekers.